Talentontwikkeling in veilige traumasensitieve omgeving: een ‘speciale’ rijke schooldag

Dat de school dit verrijkte aanbod organiseert, vinden veel leerlingen en ouders erg prettig. Hoe breng je zo’n aanpak tot leven op een school voor speciaal basisonderwijs? Wie voor het eerst bij IKC Schalkwijk, vestiging Satelliet aankomt, voelt een groene oase aan rust op zich neerdalen. Knus, geborgen, veilig. Precies wat de 95 leerlingen op deze vestiging nodig hebben. SO-vestiging Satelliet is veel meer dan een school voor speciaal onderwijs. ‘We zijn een kindcentrum met jeugdhulp Kenter in huis en leerkrachten die geschoold zijn in traumasensitief onderwijs’, vertelt schooldirecteur Joost Bakker. ‘Ieder kind heeft een onzichtbaar koffertje aan trauma als ze hier komen. Langzaam laten ze dit zien en daar passen wij onze aanpak op aan. Kinderen mogen hier zijn wie ze zijn. Fouten maken mag, maar niet alles mag zomaar. We hebben ook regels en een systeem om kleur aan hun gevoel te geven. Daarnaast werken we met time-ins, time-outs en achtervang voor als het even niet gaat.’

Vertrouwen groeit door herkenning

Het is opvallend hoe rustig de school is. ‘Omdat de kinderen snappen dat wij ze snappen. Deze kinderen hebben veel frustratie en daarmee ook behoefte aan een andere manier van ontwikkelen dan alleen de schoolse manier. Dus zijn we gaan nadenken  hoe we de schooldag voor hen kunnen verrijken. Toen we daar  subsidie voor kregen konden we uitpakken. Ik heb eerst gebeld met een andere SBO-directeur en die zei: als je dit succesvol wil maken, moet je zorgen dat de kinderen de aanbieders eerst goed leren kennen. Dus hebben we alle partijen uitgenodigd voor een clinic in aanwezigheid van de eigen leerkracht in de veilige omgeving van de klas.’

Praktische opstart: van idee naar uitvoering

Afgelopen herfst is IKC Schalkwijk op zowel vestiging Satelliet als SBO-vestiging Dumont met het naschoolse programma begonnen. ‘Daar was zoveel animo voor dat we aan iedere aanbieder meteen al een dag extra moesten vragen. 80 leerlingen hadden zich ingeschreven. Het is een bewuste keuze geweest om de verantwoordelijkheid voor het vervoer naar en van de activiteiten bij de ouders neer te leggen. Een kwart bleek niet te kunnen, omdat ze altijd met busjes worden opgehaald. Sommige ouders waren zo enthousiast dat ze de kinderen zelf zijn komen halen. Deze kinderen konden dus alsnog meedoen. Net als de kinderen die het eigenlijk het hardst nodig hebben, maar het lastigst te bereiken zijn. ‘We hebben dit aan de leerkrachten gevraagd en deze kinderen proactief benaderd.’

Kinderen betrekken bij inhoud

De inmiddels vijfkoppige werkgroep verrijkte schooldag vroeg ook de leerlingenraad om ideeën. ‘Daar kwamen twee dingen heel sterk naar voren: voetballen en gamen. En eigenlijk niet meer dan dat. Dat geeft wel aan wat hun leefwereld is. Tegelijkertijd was dit een enorme motivatie om ze dan juist meer aan te bieden dan dat ze gewend zijn. Maar dan niet gekoppeld aan leerdoelen, maar spelenderwijs ontwikkelen op een brede manier.’ En breed is dat aanbod zeker. Waar juf Amber met kinderen uit groep 8 heerlijke etensgeuren en hapjes op tafel tovert, genieten ze bij juf Laura van het zelf spelen of luisteren naar de ukelele. Om vervolgens in de werkplaats van Jeroen volop met techniek te experimenteren.

Brede talentontwikkeling

Waar de Little Artists de kinderen meenamen op reis naar hun eigen graffiti, houdt Eline van het Natuurlokaal de kinderen lekker bezig in de moestuinen. En dan is er ook nog een keuze uit kickboksen, streetdance en kunnen kinderen straks leren hoe ze zelf hun eigen fiets kunnen repareren. En in de zomer? Dan komt Triple Threat hier voor een summerschool. Met zoveel animo en zulke leuke aanbieders is het wel duidelijk dat het organiseren en inrichten van een verrijkte schooldag hier heel goed gelukt is. ‘Je ziet er zoveel plezier vanaf stralen. Kwaliteit is hier relatief. Het zit ‘m er niet in dat kinderen perfect ukelele leren spelen, maar meer dat ze leren meedoen en iets in zichzelf overwinnen. We gunnen het kinderen met een trauma-ervaring en/of leerachterstand ook om hun talent te ontdekken. We hopen zo luikjes te openen, zodat ze leren wat ze leuk vinden.’

Effecten op sociaal-emotioneel vlak

Het verschil tussen een verrijkte schooldag of niet, is niet zozeer in cijfers te vangen. ‘Het is eerder het verschil van wel of niet met elkaar leren buiten spelen en wel of niet op een betere manier met elkaar in contact komen. Ze komen ook bij verschillende collega’s die ze allemaal leren kennen. De leerlingen worden daardoor uitgebreider pedagogisch didactisch gezien. Hiermee verlengen we een ontwikkeldag voor de kinderen in een breder, warmer en gevarieerder pedagogisch didactisch kader. Dat maakt dat we nu een stap verder kunnen maken en nadenken over wat de werkende patronen zijn. Je ziet dat collega’s daar zelf over nadenken en met ideeën komen. Wat is er nodig om een kind wakker te krijgen? Het is zo belangrijk om een kind echt te zien. Als er iets gebeurt, dan praten we het uit en beginnen we de volgende dag weer met een schone lei. Want ze zijn niet hun gedrag. En iedere dag krijgen ze weer een nieuwe kans om dat te laten zien.’

Tips voor gespecialiseerd onderwijs dat verrijkte schooldag wil starten

Inmiddels draait het verrijkte aanbod bij IKC Schalkwijk succesvol, maar op weg hiernaartoe waren er ook leermomenten. Daarom heeft schooldirecteur Bakker een aantal belangrijke tips voor andere scholen in het speciaal onderwijs:

• Bepaal goed waarom je dit wilt doen en wat je ermee wilt bereiken.
• Zoek partners die passen bij jouw waarom. Dus niet alleen mensen die het leuk vinden, maar ook aanbieders die passen bij jouw pedagogische en didactische visie. Zo werk je samen vanuit een en dezelfde gedachte.
• Begin met kleine groepjes. Als een aanbieder zegt maximaal acht kinderen aan te kunnen, start dan met vijf. Trek er een derde van af. Kijk of dat goed gaat en breid het dan uit.
• Start het verrijkte aanbod eerst tijdens de lessen om de kinderen kennis te laten maken met de activiteit en degene die de les geeft. Maak het hiermee laagdrempelig en doe dat voordat je met inschrijven voor buiten school gaan werken. Als je dit niet doet, dan komt er niemand naar zo’n activiteit.
• Kijk goed welke activiteiten je aan de onder- en middenbouw en welke je aan de midden- en bovenbouw wil aanbieden en maak hier een duidelijke keuze in. Zorg ervoor dat er voor alle kinderen iets te kiezen valt, maar maak wel onderscheid tussen deze twee groepen, omdat ze andere behoeftes hebben.