De Transformatieve School is zo vaak het antwoord

Hulpvraag
De Transformatieve School kwam in beeld toen leerlingen na de corona-lockdowns anders terugkeerden naar school. Tessa: ‘Dat zat ‘m in gedrag, leerlingen waren niet meer ‘aan’ te krijgen, en de dynamiek in het lokaal was veranderd.’ Binnen het mavo-team was de problematiek het meest zichtbaar, en omdat Tessa en haar collega’s de vinger niet goed konden leggen op wat er speelde, gingen de teamleden op onderzoek uit. Ze belandde ik in een webinar van Illiass el Hadioui, socioloog en grondlegger van de Transformatieve School. Tessa: ‘Hij vertelde over de methode en ik dacht: dit is waar wij het over hebben!’ Tessa zocht contact met Illiass en er volgde een gesprek waaruit bleek dat de hulpvraag aansloot bij het gedachtegoed van de Transformatieve School.

De schoolcultuur ontwend
De urgentie met het programma aan de slag te gaan werd gevoeld door Tessa en haar collega’s: ‘Men vond het lastig te resetten. We wilden leerlingen graag bieden wat ze nodig hebben om te groeien, maar kregen niet goed grip op wat daar nu voor nodig was. De lockdowns hadden ervoor gezorgd dat de schoolcultuur naar de achtergrond verdwenen was. Leerlingen volgden hun lessen online en maakten geen deel meer uit van onze cultuur, ze waren er niet meer vertrouwd mee.’

De basis van de Transformatieve School
In het programma van de Transformatieve School maken docenten kennis met de leefwerelden en sociale codes waar jongeren mee te maken hebben: de straat-, thuis- en schoolcultuur en de ‘ladders’ die hierbij horen. Deze ladders symboliseren het klimmen en dalen, in achting en respect, van de mensen thuis, op straat en op school. Tessa: ‘Als team werk je toe naar collective teacher efficacy, het gemeenschappelijke geloof in het professionele kunnen. Dit geloof is voorwaardelijk voor het geloof van de leerlingen in het eigen kunnen. Deze doen succeservaringen op, waardoor hun vertrouwen groeit en ze veerkracht ontwikkelen. Daarmee kunnen ze makkelijker switchen tussen de ladders. In het programma worden we getraind om leerlingen op de schoollader te krijgen, om vervolgens door de behaalde successen tot klimmen te komen.’

De Transformatieve School in de klas
Werken met de Transformatieve School betekent dat docenten de deur van hun lokaal openzetten voor een coach en voor hun collega’s. Tessa: ‘De coach van de Transformatieve School observeert je les, en kijkt naar je spelgevoel, je gezag en je hogere leerdoelen. Na afloop bespreek je de les na. Het bezoek van een externe in je les voelt misschien wat ongemakkelijk, maar het tegenovergestelde heb ik ervaren: het was zo veilig en leerzaam.’ Op basis van de observaties in de klas stelt de coach vervolgens docentenduo’s samen, die ook weer bij elkaar in de les gaan kijken. Tussen de lesbezoeken door vinden er collectieve sessies plaats, met het complete team.

Niet meer eenzaam
De lesbezoeken, de gezamenlijke sessies en de coaching leverden veel op voor de collega’s onderling. Tessa: ‘We keken gericht naar elkaars lessen en spraken een gemeenschappelijke taal, waarbij we met de termen die terugkomen binnen de Transformatieve School situaties konden duiden en verklaren. Je collega ziet wat jij niet zag, kan bevestigen dat je hebt gehandeld vanuit het gedachtegoed… dat versterkt het team, want je doet het samen.’ En als een docent moeite heeft met de dynamiek in een klas, is dat niet perse het probleem van die docent. Tessa: ‘Ook de professionele eenzaamheid die docenten kunnen ervaren neemt af. De Transformatieve School nodigt collega’s ertoe uit bij elkaar mee te kijken en elkaar te steunen.’

Je spelgevoel benutten of je gezag laten gelden
Tessa geeft een voorbeeld van een situatie waarin de Transformatieve School veel verklaarde, en aanzette tot anders denken en handelen: ‘Een van mijn leerlingen had plaatsgenomen in het lokaal met een pak Ice-tea. De regel in de klas was ‘niet eten, niet drinken in de les’. Op dat moment kun je op meerdere manieren met deze situatie omgaan: je kunt heel erg je gezag laten gelden en eisen dat de leerling het pak weggooit. De leerling gaat hierdoor wellicht zijn succeservaring zoeken op de straatladder en switcht naar de straatcultuur. Je loopt hierbij het risico dat ook andere leerlingen die straatladder op schieten en je de hele klas kwijt bent. Het gaat erom op zo’n kantelpunt aan te voelen welke handelswijze passend is, in dit geval de inzet van je spelgevoel. Je spoort de leerling aan snel de laatste slok door te slikken en dan dat pak weg te doen, om die leerling op de schoolladder te houden.’

Inspirerende lezingen
Heeft Tessa nog tips voor docenten, die hun school wellicht herkennen in dit verhaal? Tessa: ‘De lezingen van Illiass zijn voor iedereen interessant; of je nu met het programma start of niet. Zijn verhaal, vanuit zijn achtergrond als socioloog, is voor iedereen helpend. Het biedt zo veel inzicht in waar gedrag vandaan komt en hoe bijvoorbeeld de straatcultuur de school in komt. Als je dat begrijpt, kun je er ook veel gemakkelijker mee omgaan. Maar uiteindelijk gaat het allemaal om het hogere doel van het onderwijs: leerlingen tot leren brengen.’

Gezamenlijk om het kind staan
Hoewel de implementatie van de denk- en handelswijze rond de Transformatieve School natuurlijk tijd in beslag nam, heeft Tessa vooral ervaren hoe zeer de collega’s binnen haar team bereid waren samen de schouders eronder te zetten. Tessa: ‘En dat is wel een randvoorwaarde voor deelname aan de Transformatieve School: het betrekken en de betrokkenheid van het hele team bij het professionaliseringsprogramma. Daar hoort soms ook weerstand bij, of twijfel en scholen moeten bereid zijn telkens samen het professionele gesprek aan te gaan. In ons geval wilden we met elkaar om het kind heen staan als een collectief. Iedereen was bereid coaches te laten meekijken, we ervoeren het als een geruststelling dat ze kwamen helpen en expertise wilden delen.’

De Transformatieve School als antwoord
Tessa is ervan overtuigd dat veel scholen gebaat zouden zijn bij de methode van de Transformatieve School: ‘Het gedachtegoed van de Transformatieve school, met de gemeenschappelijke taal die we spreken, geeft richting aan het professionele gesprek dat we voeren en dat we vaker met elkaar zouden moeten voeren.  De Transformatieve School is zo vaak het antwoord! De theorie is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, de data komen uit de praktijk; het snijdt echt hout.’