Samen leren over Teacher Leadership en terugkijken op een impactvol jaar
In een zaal boven in het Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap, waar je uitkijkt over de stad Den Haag, stromen de docenten en schoolleiders binnen. Het is een groep mensen die in hun dagelijks werk en leefomgeving zien en ervaren waarom gelijke kansen voor kinderen belangrijk zijn. Ze zijn hier voor de afsluiter van een reeks netwerkbijeenkomsten en de markering van een mooie samenwerking voor meer gelijke kansen in het onderwijs.
De beweging van gelijke kansen verbreden en verdiepen met Teacher Leadership
Tijdens eerdere ontmoetingen in het leernetwerk spraken de docenten en schoolleiders over hoe je je beweging rondom gelijke kansen verbreedt en verdiept. In deze afsluitende bijeenkomst brengt Pim Visser van Effectieve Dialoog dit samen in Teacher Leadership. Hij legt uit hoe leraren hun aanpak kunnen verdiepen door te leren over hun leiderskrachten. Ook vertelt hij de aanwezigen hoe ze door middel van hun houding en manier van communiceren meer mensen kunnen betrekken.
Volgens Pim zijn er meerdere manieren waarop je het onderwerp gelijke kansen kan benaderen. En dat blijkt uit de verhalen van de aanwezigen. Een docent vertelt over het schoolrestaurant in de praktijkschool waar hij werkt, waar die week ook een uitgebreid kerstdiner plaatsvindt. Het restaurant is iedere woensdagavond geopend en onderdeel is van de brancheopleidingen keuken- en bediening assistent die leerlingen volgen. De leerlingen ontwikkelen hun kook- en serveertalenten en ze leren over gezond voedsel en sociale vaardigheden. Andere scholen geven lessen over omgaan met geld, netwerken om zo meer gezien te worden en het volgen van het programma Transformatieve School. Een docent uit het praktijkonderwijs sluit het voorstelrondje af: “Het gaat niet alleen om gelijke kansen, maar ook om gelijke waardering.” Een belangrijke boodschap die iedereen beaamt.
Eigenaarschap in verbinding met je omgeving
Werken aan gelijke kansen vraagt om eigenaarschap. De definitie die Pim meegeeft aan de groep luidt: ‘Eigenaarschap is jezelf ergens over ontfermen en daarbij de volle verantwoordelijkheid nemen. Het is zorgen dat het goed komt.’ In de beweging naar meer gelijke kansen gaat het erom dat je dit als individu in verbinding met je omgeving en collega’s doet. Dit doe je door van ervaringen en gesprekken te leren. Pim geeft hiervoor een aantal handvatten.
1. Zie jezelf als speler in plaats van toeschouwer
Spelers hebben een actieve benadering en tonen betrokkenheid. Ze grijpen in wanneer er in de school een conflict gaande is. En ze stappen op je af als je nieuw bent. Spelers zijn nodig om gelijke kansen in een school verder te brengen.
2. Wees radicaal openhartig naar elkaar
Pim moedigt teacher leaders aan om radicaal openhartig te zijn. Dit gaat over vrijmoedig spreken in verbinding met de ander. Met inlevingsvermogen en complimenten. En confrontatie met behoud van de relatie. Zo investeer je in duurzame groei. Het boek Radicaal Openhartig van Kim Scott geeft tips hoe je dit kan doen.
3. Leer omgaan met cynisme en weerstand
Pim ordent de strategieën die mensen vaak gebruiken om weerstand en cynisme aan te gaan in: aanpakken, accepteren, afscheid nemen en klagen. Klagen is geen optie en een trigger om iets te veranderen: “Als je bij jezelf merkt dat je klaagt en zuur bent, dan heb je iets te doen. Het zijn kleine visjes die onder water zwemmen en als je er niks mee doet dan worden het haaien”, zegt Pim.
4. Doorbreek het patroon van aangeleerde hulpeloosheid
In een leidinggevende positie of als leraar naar je leerling, kan je geneigd zijn dingen te willen oplossen voor de ander. Dat werkt misschien efficiënt, tegelijkertijd blokkeer je verandering en de mogelijkheid voor de ander om talent te ontwikkelen. Moedig de ander aan om zelf met een oplossing of actie te komen en bespreek dit. In het boek Doorbreek de cirkel van Arend Ardon lees je hier meer over.
Afsluitend zoomt Pim met de groep in op de rol van een leidinggevende bij teacher leadership. Een wens uit de groep is dat een leidinggevende vaker ‘ja’ zegt. Een docent zegt hierover: “Mensen verwachten dit niet en het zet dingen in beweging.” Een andere suggestie is om in plaats van een functioneringsgesprek een ontwikkelgesprek te plannen met je leraren. En als leider vragen: wat heb je van mij nodig?
Het laatste woord is aan een teamleider. Zij benoemt het belang van loslaten en geduld hebben en vertelt hoe dit bij haar uitpakte:
“Als teamleider moest ik mezelf opnieuw uitvinden en een andere rol hierin nemen. Het gevolg is dat er meer eigenaren opstaan en mensen meedenken. Nu leraren dit meer doen, kunnen we vooruitkijken naar de leerlingen.”
De kracht van het leernetwerk
Aan het einde van de middag staan de docenten en schoolleiders stil bij wat het GKA-leernetwerk hen en de school bracht. De kracht van het leren van andermans overeenkomende en contrasterende uitdagingen wordt veel genoemd. Ook beseffen de aanwezigen dat kleine dingen een groot verschil kunnen maken. Zoals een docent die nu naast inhoudelijk lesgeven ook inzoomt op hoe je als leerling goed kunt leren. Het mag klein beginnen en zich verspreiden als een olievlek.
Er ontstaat ook meer aandacht voor de ontwikkeling van de docenten. Zo wordt er meer scholing aangeboden aan docenten, om hun vaardigheden en capaciteiten te vergroten. Een schoolleider geeft aan trots te zijn op de docenten die enthousiast en gedreven vertellen over hun leerervaringen. Ook vindt er uitwisseling plaats: een docent valt in op een andere school uit het leernetwerk.
Dan is het tijd om af te sluiten. Iedereen kletst nog wat na over de ervaringen binnen scholen en hoe teacher leaders daar nu al zijn. Er worden visitekaartjes uitgewisseld en afspraken gemaakt om bij elkaar langs te komen in de school. Kortom: er is frisse energie om in 2023 nóg meer werk te maken van Gelijke Kansen, met elkaar.
Dit artikel is geschreven door Josianne Savonije van Kessels & Smit in opdracht van de Gelijke Kansen Alliantie.