Het versterken van 'de brug tussen het po en het vo'
“Vaak maak je juist door kleine praktische dingen, door een stuk interpersoonlijk contact, door zichtbaar zijn en de leerling zich gezien laten voelen of door het bieden van praktische handvaten, écht verschil”. Marjolein Bos, rector op het Kamerlingh Onnes (vo) en Monique Inja, rector op het Werkman VMBO (vo), vertellen over een Groningse aanpak: Samenwerken aan Schoolsucces (SWAS). Met deze brede aanpak werken tien po- en drie vo-scholen in drie wijken samen aan het verbeteren van schoolsucces, waarbij ze onder andere aandacht besteden aan het versoepelen van de overgang naar de middelbare school.
De aanpak ontstond zo’n zes jaar geleden, toen Monique nog als schoolleider werkzaam was op de basisschool naast het Kamerlingh Onnes. Veel leerlingen van deze school stroomden na de basisschool door naar de middelbare school ernaast: het Kamerling Onnes. Als schoolleider merkte Monique dat sommige leerlingen die zich op de basisschool goed ontwikkelden, het in het vo lastig kregen. Deze groep kinderen kreeg veelal minder begeleiding en ondersteuning vanuit huis en werd vaak minder goed op de overstap voorbereid. Hierdoor wisten de leerlingen over het algemeen minder over wat er van ze verwacht zou worden op het vo en kregen ze veelal minder begeleiding vanuit huis bij het maken van huiswerk. Dit terwijl de overstap naar de middelbare school écht iets van leerlingen vraagt. Zo wordt heel praktisch verwacht dat leerlingen de weg weten op het vo, op tijd in de verschillende lessen verschijnen en de juiste spullen bij zich hebben, en wordt er een beroep gedaan op hun zelfstandigheid bij bijvoorbeeld het maken van huiswerk. Extra aandacht voor de overstap en eerste periode in het vo is dan ook gewenst. Om het leerpotentieel van leerlingen tot uiting te laten komen wordt met SWAS daarom onder andere ingezet op begeleiding bij deze overgang.
De weg kennen op de middelbare school
Met de uitvoering van de aanpak wordt er op verschillende manieren gezorgd dat basisschoolleerlingen al kunnen ‘wennen’ aan de middelbare school. Eén van de pijlers van SWAS is het ‘lezen met begrip’, waarbij leerlingen uit het primair onderwijs (groep 8) door middel van close reading extra worden ondersteund bij het lezen. Deze aanpak is voornamelijk gericht op leerlingen die vanuit huis minder begeleiding krijgen bij het lezen en met wat extra ondersteuning mogelijk naar een ‘hoger’ niveau kunnen uitstromen. De ondersteuning vindt bewust plaats op een vo-locatie, waardoor de basisschoolleerlingen naast de extra ondersteuning op vlak van lezen, ook al een kijkje kunnen nemen op de middelbare school. Hierdoor leren de basisschoolleerlingen letterlijk de weg naar én op het vo, al voordat ze er gestart zijn.
Een tweede pijler is het naschools programma dat bij SWAS voor zowel kinderen uit het po (groep 7 en 8) als vo (klas 1 en 2) wordt georganiseerd. Naast huiswerkbegeleiding worden hier activiteiten gericht op bewegen, cultuur en maatschappij georganiseerd, om leerlingen wat extra’s te bieden. Denk hierbij aan dj-les of koken. In deze aanpak is er bewust voor gekozen om met gemengde (leeftijds)groepen ‘over’ de grenzen van het po en vo te werken. Zo raken basisschoolleerlingen al bekend met de middelbare schoolomgeving en leren ze van brugklassers over het reilen en zeilen hierbinnen. Ze leren bijvoorbeeld al hoe ze een rooster moeten lezen. Met deze opzet wordt getracht bij te dragen aan het versoepelen van de overgang naar de middelbare school.
Digitaal op weg
Als derde pijler van SWAS wordt er ingezet op de digitale vaardigheden van leerlingen. Voor een goede overstap is het immers van belang de digitale programma’s op de middelbare school, zoals magister, te leren kennen en kunnen gebruiken.
Huiswerk in het huiskamercafé
De laatste pijler van SWAS is de inzet van een brugfunctionaris in het vo. Deze functionaris vormt de schakel tussen de school- en thuisomgeving van de leerlingen. Deze functionaris heeft, door de aanwezigheid van de brugfunctionaris in het po, vaak al informatie over de kinderen die in het vo instromen. Naast de ondersteuning die zo’n functionaris gezinnen kan bieden op bijvoorbeeld financieel gebied, leidt deze functionaris leerlingen vaak ook naar extra ondersteuning op school. In de SWAS aanpak geldt dit bijvoorbeeld voor toeleiding naar het naschools aanbod of het huiskamercafé. Bij dit laatste krijgen kinderen twee keer per week na school ondersteuning bij het maken van hun huiswerk ‘in huiskamersetting’, iets wat deze leerlingen van huis uit juist vaak missen. Dit organiseert SWAS in samenwerking met de gemeente Groningen. Met het huiskamercafé weten leerlingen waar ze hulp kunnen vragen, worden ze gezien en geholpen bij het bereiken van hun leerpotentieel.
Kracht van de aanpak
De insteek van de SWAS-aanpak is vooral het ‘doen’ centraal stellen. “Niet praten over gelijke kansen, maar doen!” Met deze aanpak proberen ze concreet zoveel mogelijk ondersteuning of extra activiteiten dichtbij de kinderen op school beschikbaar te maken. Hiervoor werkt SWAS met projectleiders die het programma (de vier pijlers) opzetten en uitvoeren, tegelijkertijd doen Monique en Marjolein dit programma ‘erbij’. Ze proberen de aanpak zo praktisch mogelijk te organiseren, zonder te veel protocollen of overleggen. “Het gaat om zoveel mogelijk impact maken voor het kind, waarbij kleine dingen soms juist groot verschil maken. Een stuk interpersoonlijk contact, een stuk extra aandacht, weten bij wie je terecht kunt voor hulp en het gevoel hebben gezien te worden. Dit zijn de dingen waar de kracht van deze aanpak ligt.”